Słowo „trauma” stało się częścią naszego codziennego języka. Mówimy o traumatycznych przeżyciach, traumach z dzieciństwa, czy traumatyzujących wydarzeniach. Ale czym właściwie jest trauma z perspektywy psychologicznej? Jak rozpoznać jej objawy i co najważniejsze – jak sobie z nią radzić?

Trauma – więcej niż trudne doświadczenie

Trauma psychologiczna to głęboka rana emocjonalna powstała w wyniku przeżycia wydarzenia lub serii wydarzeń, które przekroczyły nasze możliwości radzenia sobie. To nie tylko samo zdarzenie, ale przede wszystkim sposób, w jaki nasze ciało i umysł na nie zareagowały.

Wyobraź sobie, że nasze poczucie bezpieczeństwa jest jak szklana kula. Trauma to moment, gdy ta kula pęka, a my zostajemy z tysiącem ostrych odłamków, które ranią nas od środka. Niektórzy potrafią te kawałki posklejać sami, inni potrzebują wsparcia, a jeszcze inni noszą te odłamki w sobie latami, nie wiedząc nawet, skąd bierze się ich ból.

Rodzaje traumy – nie każda jest taka sama

Trauma jednorazowa – wynika z pojedynczego, przytłaczającego wydarzenia. Może to być wypadek samochodowy, napad, katastrofa naturalna czy nagła śmierć bliskiej osoby. Nasze ciało i umysł zostają przeciążone w jednym momencie.

Trauma złożona (kompleksowa) – powstaje w wyniku długotrwałego narażenia na stres i zagrożenie. Dotyczy często osób, które doświadczyły przemocy w dzieciństwie, zaniedbania emocjonalnego czy życia w toksycznych relacjach. To jak powolne zatrucie – każda kropla trucizny wydaje się niewielka, ale ich suma jest niszcząca.

Trauma rozwojowa – występuje, gdy traumatyczne doświadczenia mają miejsce we wczesnym okresie życia, zakłócając naturalny rozwój dziecka. Może prowadzić do głębokich zaburzeń w sposobie postrzegania siebie, innych i świata.

Trauma międzypokoleniowa – to bagaż emocjonalny przekazywany z pokolenia na pokolenie. Traumy naszych rodziców i dziadków mogą wpływać na nasze życie, nawet jeśli sami nie doświadczyliśmy bezpośrednio traumatycznych wydarzeń.

Objawy traumy – gdy ciało i umysł krzyczą o pomoc

Trauma manifestuje się na wielu poziomach. W ciele możemy odczuwać chroniczne napięcie, bóle głowy, problemy z trawieniem czy zaburzenia snu. Nasz układ nerwowy może być w ciągłym stanie czujności, jakby niebezpieczeństwo czaiło się za każdym rogiem. Emocjonalnie możemy doświadczać nagłych napadów lęku lub paniki, uczucia odrętwienia emocjonalnego, jakby życie toczyło się za szybą, intensywnego wstydu lub poczucia winy oraz trudności w regulacji emocji – od wybuchu gniewu po głęboką rozpacz.

W relacjach trauma może objawiać się jako trudność w zaufaniu innym, strach przed bliskością lub przeciwnie – desperackie szukanie potwierdzenia własnej wartości w oczach innych. Niektórzy wycofują się, budując mury wokół swojego serca, inni rzucają się w wir toksycznych relacji, powtarzając znane, choć bolesne wzorce.

Mózg w obliczu traumy – dlaczego nie możemy po prostu „zapomnieć”?

Kiedy doświadczamy traumy, nasz mózg przechodzi w tryb przetrwania. Część odpowiedzialna za myślenie logiczne (kora przedczołowa) zostaje wyłączona, a przejmuje kontrolę prymitywna część mózgu odpowiedzialna za reakcje walki, ucieczki lub zamrożenia.

Traumatyczne wspomnienia są przechowywane inaczej niż zwykłe wspomnienia. Zamiast być uporządkowaną historią z początkiem, środkiem i końcem, są jak fragmenty puzzli rozrzucone po całym umyśle i ciele. Dźwięk, zapach czy dotyk mogą nagle przenieść nas z powrotem do momentu traumy, jakby działo się to tu i teraz.

Droga do uzdrowienia – nadzieja

Najważniejszą wiadomością jest to, że z traumy można leczyć. Nasz mózg ma niesamowitą zdolność do regeneracji i tworzenia nowych połączeń neuronalnych. Proces ten nazywamy neuroplastycznością. Terapia traumy to nie tylko rozmowa o tym, co się wydarzyło. To praca z całym systemem nerwowym, uczenie ciała na nowo, że jest bezpieczne. Metody takie jak np. EMDR pomagają przepracować traumę na poziomie ciała i umysłu.

Pierwsze kroki ku uzdrowieniu

Jeśli rozpoznajesz u siebie objawy traumy, pamiętaj: twoje reakcje są normalne – to nie ty jesteś „zepsuty”, to twoje doświadczenia były nienormalne. Zasługujesz na pomoc – szukanie wsparcia to objaw siły, nie słabości. Uzdrowienie jest możliwe – choć droga może być trudna, tysiące ludzi przed tobą pokazało, że można wyjść z cienia traumy.

Zacznij od małych kroków – może to być rozmowa z zaufaną osobą, zapisanie swoich uczuć czy umówienie się na pierwszą wizytę u specjalisty. Trauma nie musi definiować twojego życia. Może stać się częścią twojej historii, która uczyniła cię silniejszym, bardziej współczującym i głębszym człowiekiem. Pamiętaj – nie jesteś sam w tej podróży.